„Prokleta avlija“ je roman nevelik obimom a u pogledu značenja spada u red najzagonetnijih dela.
Objavljen je 1954. godine devet godina nakon romana „Gospođica“, „Travnička hronika“ i „Na Drini ćuprija“. Za razliku od ovih dela okvir događanja „Proklete avlije“ je izvan Bosne, u Carigradu, a s Bosnom ga veže lik fra Petra, koji je sticajem okolnosti, dospeo u najveći carigradski zatvor nazvan Prokleta avlija. Delo je pisao ekavicom, te sadrži mnogo arhaizama kako bi se što više dočarala situacija onoga vremena.
Mesto radnje je tamnica drevne turske prestonice, a vreme koje je sugerisano okvirnom pričom je sadašnje. Narator je ćovek našeg podneblja, ali glavni junaci potiču uglavnom iz turske etničke celine. Kvalit ovom delu daje pre svega bogastvo motiva i likova i bogatstvo značenja. Celokupnom strukturom priče pisac je iskazao svoje viđenje provrečnost civilizacije koju čovek gradi.
Dela Ive Andrića puna su misaonih, umetničkih, svevremenskih, životnih vrednosti, a među njima ističe se ovaj roman. Piščeve slike u ovom delu nisu samo realistički izraz određene životne i istorijske stvarnosti, već su i šira uopštavanja, trajna životna značenja.
Prokleta avlija kao tamnica izvan je vremena i prostora. U tamnici su zločinci krvavih ruku, manijaci, ljudi svih rasa, nacija, profesija, mentaliteta, kockari, politički krivci, stvarni i nabeđeni, krivi i nedužni. Pisac se vratio bosanskoj prošlosti i motivima ljudske tragedije i izgubljenosti. Slikajući razne karaktere ove zatvorske sredine i prateći puteve kojima su oni dospeli do ove tamnice, pisac je pokazao kako jedna zla, osiona vlast u strahu da će izgubiti postaje nesigurna, i zato pod besmislenim sumnjama puni tamnicu krivima i nedužnima.
Stah od pada oduzima takvom režimu sposobnost razlikovanja krivog od nedužnog.
Iz togas se posebno izdižu sudbine fra Petra i Ćamila.
Prokleta avlija 